Tư thế rắn hổ mang Yoga: "Thần dược" giảm đau lưng & cải thiện tư thế

Tư thế rắn hổ mang (Bhujangasana) trong Yoga được biết đến như một "thần dược" cho cột sống, giúp kéo giãn và tăng cường sức mạnh cho lưng mà còn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe khác. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về nguồn gốc, ý nghĩa, lợi ích và hướng dẫn chi tiết cách thực hiện tư thế rắn hổ mang một cách an toàn và hiệu quả. 

Nguồn gốc tư thế Yoga rắn hổ mang 

Bhujangasana, hay còn gọi là tư thế rắn hổ mang, là một từ ghép trong tiếng Phạn, với "Bhujanga" nghĩa là rắn hổ mang và "asana" nghĩa là tư thế. Tên gọi này bắt nguồn từ hình dáng của tư thế, gợi liên tưởng đến một con rắn hổ mang đang ngẩng cao đầu. Ngoài ra, tư thế này còn có một tên gọi khác là Nagasana, trong đó "Naga" cũng có nghĩa là rắn.

Điều thú vị là, trong yoga, Bhujangasana không chỉ là một tư thế mô phỏng hình dáng rắn hổ mang mà còn mang ý nghĩa biểu tượng cho sự vượt qua nỗi sợ hãi. Tư thế này xuất hiện lần đầu trong Gheranda Samhita, một trong ba kinh sách Hatha Yoga cổ điển từ thế kỷ 17. Gheranda Samhita giới thiệu 32 tư thế yoga giúp tăng cường sức mạnh cơ thể, và Bhujangasana được xếp ở vị trí gần cuối, cho thấy tầm quan trọng của nó trong hệ thống luyện tập.

Trong kinh Puranas, hình tượng rắn Shesha cũng mang nhiều ý nghĩa sâu sắc. Shesha được miêu tả là con rắn thần khổng lồ, ngự trên tất cả các hành tinh trong vũ trụ và liên tục hát những lời ca ngợi thần Vishnu. Shesha còn được gọi bằng nhiều tên khác như Ananta Shesha (Shesha Vô Tận) hay Adishesha (Shesha Đầu Tiên). Truyền thuyết kể rằng thời gian và sự sáng tạo bắt đầu khi Ananta Shesha tháo cuộn mình và sẽ kết thúc khi anh ta cuộn lại.

Trong văn hóa Ấn Độ giáo, hình tượng rắn hổ mang mang nhiều tầng ý nghĩa. Thần Shiva, một trong ba vị thần tối cao, thường được miêu tả với một con rắn hổ mang quấn quanh cổ. Nọc độc của rắn hổ mang tượng trưng cho "avidya" - bức màn vô minh che lấp bản chất thần thánh trong mỗi chúng ta. Việc thần Shiva đeo rắn hổ mang thể hiện khả năng chế ngự và chuyển hóa những năng lượng tiêu cực, giúp con người vượt qua ảo tưởng và đạt đến giác ngộ.

Tương tự, thần Ganesh, con trai của thần Shiva, cũng được miêu tả với một con rắn quấn quanh eo. Điều này tượng trưng cho "sự cam kết làm chủ nỗi sợ hãi", một bài học quan trọng trên con đường tâm linh mà thần Shiva đã truyền dạy cho con trai mình.

Trong yoga, hình tượng rắn hổ mang cũng gắn liền với năng lượng Kundalini - nguồn năng lượng tiềm ẩn nằm cuộn tròn ở đáy cột sống. Khi được đánh thức thông qua thực hành yoga và thiền định, Kundalini sẽ đi lên theo Sushumna Nadi (kênh năng lượng chính dọc cột sống), kích hoạt các luân xa và cuối cùng đạt đến luân xa đỉnh đầu, mang lại trạng thái giác ngộ. Hình ảnh Đức Phật với rắn hổ mang trên đầu cũng là một biểu tượng cho sự giác ngộ này.

Tư thế rắn hổ mang (Bhujangasana) trong yoga được coi là một phương pháp giúp đánh thức Kundalini, giảm căng thẳng, giải phóng năng lượng tiêu cực và mang lại cảm giác thư thái, bình an. Thực hành tư thế này kết hợp với pranayama (kỹ thuật thở yoga) giúp thư giãn cơ thể và tâm trí, đồng thời tăng cường hệ thần kinh và thể chất.

Giống như rắn lột da để tái sinh, Bhujangasana khuyến khích chúng ta buông bỏ những suy nghĩ và cảm xúc tiêu cực, nhìn nhận nỗi sợ hãi từ một góc nhìn mới và tiến gần hơn đến sự giải thoát và giác ngộ.

Bhujangasana không chỉ giúp săn chắc vùng bụng và tăng cường sức mạnh cho cột sống mà còn cải thiện đáng kể tuần hoàn máu. Đây là một tư thế toàn diện, có tác động tích cực đến cả sức khỏe thể chất lẫn tinh thần. Bhujangasana được cho là có lợi cho lưng, cải thiện hệ tiêu hóa và đặc biệt hiệu quả trong việc giảm mỡ bụng, giúp bạn có được vòng eo thon gọn.

Có thể bạn chưa biết: Yoga là gì? Từ nguồn gốc đến các loại hình yoga phổ biến

Tư thế rắn hổ mang trong yoga dành cho ai?

Tư thế rắn hổ mang (Bhujangasana) là một tư thế yoga phổ biến mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Tuy nhiên, không phải ai cũng phù hợp để thực hiện tư thế này.

Những người nên thực hành Bhujangasana:

• Người muốn cải thiện sức khỏe cột sống: Bhujangasana giúp kéo giãn và tăng cường sức mạnh cho cột sống, giảm đau lưng và cải thiện tư thế.
• Người muốn giảm căng thẳng và lo âu: Tư thế này giúp giải phóng năng lượng tiêu cực, giảm căng thẳng và thúc đẩy thư giãn.
• Người muốn cải thiện tiêu hóa: Bhujangasana kích thích các cơ quan tiêu hóa, giúp cải thiện chức năng tiêu hóa và giảm táo bón.
• Phụ nữ muốn cải thiện sức khỏe sinh sản: Tư thế này giúp tăng cường lưu thông máu đến vùng xương chậu, có lợi cho sức khỏe sinh sản.

Những người nên tránh Bhujangasana:

• Phụ nữ mang thai: Tư thế này có thể gây áp lực lên bụng và không an toàn cho phụ nữ mang thai.
• Người bị chấn thương cổ hoặc lưng: Bhujangasana có thể làm trầm trọng thêm các chấn thương này.
• Người bị đau đầu hoặc huyết áp cao: Tư thế này có thể làm tăng huyết áp và gây đau đầu.
• Người bị hội chứng ống cổ tay: Bhujangasana có thể gây áp lực lên cổ tay và làm trầm trọng thêm hội chứng này.

Xem thêm: tư thế bánh xe trong yoga

Lợi ích của tư thế rắn hổ mang trong yoga

Vì tư thế Rắn hổ mang thường được thực hiện kết hợp với các tư thế yoga khác, nên có rất ít nghiên cứu tập trung vào lợi ích của riêng tư thế này. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu về yoga nói chung, bao gồm cả tư thế Rắn Hổ Mang, đã chỉ ra những lợi ích sức khỏe đáng kể. 

Giảm các triệu chứng trầm cảm

Một nghiên cứu năm 2017 đã chỉ ra rằng việc tập luyện Hatha yoga, bao gồm tư thế rắn hổ mang, trong 8 tuần có thể giúp cải thiện đáng kể các triệu chứng trầm cảm nhẹ và trung bình.

Không chỉ riêng tư thế rắn hổ mang, việc duy trì tập luyện yoga lâu dài cũng được chứng minh là có tác động tích cực đến việc giảm các triệu chứng trầm cảm.

Đặc biệt, tư thế rắn hổ mang với động tác kéo giãn cơ thể về phía sau có thể mang lại cảm giác "nâng cao và bay bổng", giúp tinh thần phấn chấn và giảm cảm giác nặng nề thường thấy ở người bị trầm cảm.

Giảm đau lưng

Một nghiên cứu tổng hợp năm 2020 đã xem xét nhiều nghiên cứu khác nhau và kết luận rằng yoga có thể giúp giảm đáng kể các triệu chứng đau lưng dưới.

Cụ thể, một nghiên cứu trong số đó đã chỉ ra rằng việc tập yoga thường xuyên, bao gồm cả tư thế rắn hổ mang, trong vòng 12 tuần đã giúp những người tham gia giảm đau lưng dưới và giảm bớt lo lắng liên quan đến đau mãn tính.

Mặc dù nghiên cứu này chưa ghi nhận được những thay đổi rõ rệt về mặt cấu trúc của đĩa đệm qua hình ảnh MRI, nhưng những báo cáo của người tham gia về việc giảm đau đã cho thấy hiệu quả tích cực của yoga. 

Với tính đơn giản và dễ thực hiện, tư thế rắn hổ mang có thể là một lựa chọn thay thế hoặc bổ sung hiệu quả và tiết kiệm chi phí cho các phương pháp điều trị đau lưng dưới truyền thống như vật lý trị liệu hoặc dùng thuốc.

Cải thiện sức khỏe tinh thần

Yoga không chỉ giúp giảm căng thẳng và lo lắng mà còn được chứng minh là có khả năng cải thiện đáng kể lòng tự trọng của người tập.

Một nghiên cứu năm 2019 cho thấy trẻ em trong độ tuổi đi học đã cải thiện đáng kể lòng tự trọng sau khi tập yoga hàng ngày trong 4,5 tháng.

Yoga cũng đặc biệt hữu ích cho thanh thiếu niên, những người thường gặp phải các vấn đề về trầm cảm và cô đơn do việc sử dụng mạng xã hội quá mức. Nghiên cứu năm 2020 cho thấy những thanh thiếu niên tập yoga có khả năng điều chỉnh cảm xúc và lòng tự trọng tốt hơn so với những người không tập.

Tóm lại, yoga không chỉ mang lại lợi ích cho sức khỏe thể chất mà còn giúp cải thiện sức khỏe tinh thần, đặc biệt là lòng tự trọng, ở mọi lứa tuổi.

Giảm tình trạng viêm khớp

Viêm là một phản ứng tự nhiên của cơ thể, nhưng nếu kéo dài có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe mãn tính như ung thư và các bệnh về khớp. Yoga, đặc biệt là tư thế Rắn hổ mang, đã được chứng minh là có khả năng giảm viêm hiệu quả.

Một nghiên cứu năm 2014 trên 200 phụ nữ sống sót sau ung thư vú cho thấy, việc tham gia lớp yoga 90 phút (bao gồm tư thế Rắn hổ mang) hai lần mỗi tuần trong 12 tuần đã giúp giảm đáng kể tình trạng viêm.

Một nghiên cứu khác gần đây hơn cũng chỉ ra rằng những người bị viêm khớp dạng thấp đã cải thiện đáng kể tình trạng viêm và các triệu chứng khác sau khi tập yoga, bao gồm tư thế Rắn hổ mang, 5 lần mỗi tuần trong 8 tuần.

Những kết quả này cho thấy tư thế Rắn hổ mang có thể là một phương pháp hỗ trợ điều trị hiệu quả cho các bệnh lý liên quan đến viêm. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng đây chỉ là những nghiên cứu nhỏ và cần thêm nhiều nghiên cứu khác để khẳng định tác dụng của yoga trong việc giảm viêm.

Cải thiện tình trạng giấc ngủ

Mặc dù tư thế Rắn hổ mang thuộc nhóm tư thế uốn cong lưng, thường được cho là giúp tăng cường năng lượng, nhưng nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng nó có thể cải thiện đáng kể chất lượng giấc ngủ, đặc biệt khi được thực hiện hàng ngày.

Một nghiên cứu năm 2017 cho thấy phụ nữ mắc bệnh tiểu đường loại 2 đã cải thiện giấc ngủ tốt hơn sau 12 tuần tập yoga (bao gồm tư thế Rắn hổ mang) so với 12 tuần tập thể dục nhịp điệu.

Một nghiên cứu khác năm 2014 cũng cho thấy phụ nữ mãn kinh đã có giấc ngủ ngon hơn sau 18 tuần tập yoga thường xuyên, trong đó có tư thế Rắn Hổ Mang.

Những kết quả này cho thấy tư thế Rắn Hổ Mang có thể là một phương pháp tự nhiên và hiệu quả để cải thiện giấc ngủ, đặc biệt đối với những người gặp khó khăn về giấc ngủ do các vấn đề sức khỏe hoặc thay đổi nội tiết tố.

Cải thiện tư thế

Do đặc thù công việc và thói quen sử dụng điện thoại, nhiều người hiện nay gặp phải các vấn đề về tư thế như gù lưng, vai so hoặc đầu chúi về phía trước. Thường xuyên thực hiện các bài tập kéo giãn cột sống, đặc biệt là tư thế rắn hổ mang, có thể giúp cải thiện đáng kể những vấn đề này, mang lại một tư thế thẳng, đẹp và khỏe mạnh hơn.

Giảm mỡ bụng

Vòng eo quá khổ là nỗi lo lắng của không ít người, ảnh hưởng đến sự tự tin về ngoại hình. Bhujangasana, hay còn gọi là tư thế rắn hổ mang, được xem là một trong những tư thế yoga hiệu quả nhất giúp bạn đạt được vòng eo thon gọn đáng mơ ước. Bằng cách kéo giãn và tác động lên các cơ bụng, Bhujangasana không chỉ mang lại lợi ích về sức khỏe mà còn giúp cải thiện vẻ đẹp hình thể, cho bạn một vòng eo săn chắc và quyến rũ hơn.

Tăng cường lưu thông máu

Bí quyết để luôn tràn đầy năng lượng và hoạt động tích cực là có một hệ tuần hoàn máu tốt. Bhujangasana được cho là có khả năng cải thiện đáng kể tuần hoàn máu. Khi máu lưu thông tốt, các tế bào trong cơ thể sẽ nhận đủ oxy và dưỡng chất cần thiết, từ đó tăng cường năng lượng và sức sống. Hơn nữa, việc cải thiện tuần hoàn máu còn có thể giúp cân bằng nội tiết tố, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe tổng thể.

Tăng khỏe mạnh cho cột sống 

Bhujangasana là một tư thế yoga có tác dụng kéo giãn lưng một cách nhẹ nhàng và hiệu quả, giúp tăng cường sức mạnh cho cột sống. Các động tác trong Bhujangasana được thiết kế để kéo giãn cả phần lưng trên và lưng dưới, mang lại sự linh hoạt và dẻo dai cho cột sống.

Tuy nhiên, nếu bạn đang gặp vấn đề đau lưng mãn tính, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi thực hiện tư thế này để đảm bảo an toàn và tránh làm tình trạng đau lưng trở nên trầm trọng hơn.

Những lợi ích khác của tư thế rắn hổ mang yoga

Bên cạnh những lợi ích chính, Bhujangasana còn mang lại nhiều tác dụng tích cực khác cho cơ thể:

• Tăng cường linh hoạt: Kéo giãn các cơ ngực, vai và bụng, giúp cơ thể dẻo dai hơn.
• Giảm đau thần kinh tọa: Giảm áp lực lên dây thần kinh tọa, giúp giảm đau và khó chịu.
• Hỗ trợ tim mạch: Cải thiện tuần hoàn máu, giúp trái tim khỏe mạnh hơn.
• Cải thiện tâm trạng: Giảm căng thẳng, lo âu và nâng cao tinh thần.
• Giảm cứng lưng dưới: Kéo giãn và tăng cường sức mạnh cho lưng dưới, giúp giảm đau và cứng khớp.
• Tăng cường sức mạnh: Tác động lên vai và cánh tay, giúp cơ bắp săn chắc hơn.
• Hỗ trợ hô hấp: Mở rộng lồng ngực và giúp thông thoáng đường thở, có lợi cho người bị hen suyễn.
• Cải thiện tiêu hóa: Kích thích các cơ quan tiêu hóa, giúp quá trình tiêu hóa diễn ra thuận lợi hơn.
• Kích thích các cơ quan nội tạng: Tác động tích cực lên các cơ quan trong ổ bụng như thận.

Lưu ý quan trọng:

Mặc dù Bhujangasana mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng không nên coi nó là phương pháp thay thế cho y học hiện đại. Nếu bạn có bất kỳ vấn đề sức khỏe nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi thực hiện tư thế này. Ngoài ra, để đảm bảo an toàn và hiệu quả, bạn nên tập luyện dưới sự hướng dẫn của giáo viên yoga có kinh nghiệm.

Tham khảo bài viết: các tư thế yoga đẹp

Hướng dẫn các bước thực hiện tư thế yoga rắn hổ mang 

Để tận dụng tối đa lợi ích của tư thế Rắn Hổ Mang (Bhujangasana), việc thực hiện đúng kỹ thuật là rất quan trọng. Hãy đảm bảo giữ chân chắc chắn và tránh tạo áp lực lên vùng lưng dưới.

Các bước thực hiện:

1. Tư thế ban đầu: Nằm sấp trên sàn, hai chân khép lại, mũi chân duỗi thẳng. Hai tay đặt dọc theo thân, lòng bàn tay úp xuống, trán chạm sàn.
2. Chuẩn bị: Từ từ co khuỷu tay, đặt lòng bàn tay xuống sàn ngang vai, các ngón tay xòe rộng và hướng về phía trước. Đảm bảo ngón tay cái nằm dưới nách.
3. Nâng người: Hít vào, nhẹ nhàng nâng đầu và ngực lên khỏi sàn, sử dụng lực từ lưng và cánh tay. Giữ cằm song song với sàn và hướng mắt về phía trước.
4. Giữ tư thế: Tiếp tục nâng người lên cho đến khi rốn chạm sàn. Giữ lưng cong tự nhiên, không gồng cứng cổ. Hít thở đều và giữ tư thế trong khoảng 15-30 giây.
5. Hạ người: Thở ra, từ từ hạ thấp ngực và trán xuống sàn theo thứ tự ngực, vai, cằm và cuối cùng là trán.
6. Thư giãn: Đặt hai tay dọc theo thân, lòng bàn tay úp xuống và thư giãn trong vài nhịp thở.

Lưu ý:

• Nếu bạn là người mới bắt đầu, hãy thực hiện tư thế nhẹ nhàng và tăng dần độ cong của lưng theo thời gian.
• Trong quá trình tập, hãy lắng nghe cơ thể và dừng lại nếu cảm thấy đau.
• Nếu bạn có vấn đề về lưng, cổ hoặc vai, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi thực hiện tư thế này.

Cách thực hiện các biến thể tư thế rắn hổ mang Yoga

Tư thế rắn hổ mang có nhiều biến thể khác nhau, phù hợp với nhiều cấp độ và mục tiêu tập luyện. Dưới đây là một biến thể giúp bạn cảm nhận rõ hơn cách nâng ngực và tăng cường sức mạnh cơ lưng:

Rắn hổ mang nâng người

Nếu bạn chưa quen với việc nâng ngực cao trong tư thế rắn hổ mang, biến thể này sẽ giúp bạn làm quen và tăng cường sức mạnh cơ lưng. Bí quyết nằm ở việc tập trung vào lực chân, ấn mạnh xuống sàn để tạo điểm tựa vững chắc cho phần thân trên nâng lên.

Cách thực hiện:

1. Bắt đầu ở tư thế rắn hổ mang cơ bản, đảm bảo xương chậu và chân bám chặt xuống sàn.
2. Hít vào, dùng lực từ chân ấn xuống sàn, đồng thời nâng ngực lên cao hơn một chút so với bình thường.
3. Thở ra, từ từ hạ ngực xuống vị trí ban đầu.
4. Lặp lại động tác này 3 lần, mỗi lần hít vào cố gắng nâng ngực cao hơn một chút.

Tư thế rắn hổ mang không dùng tay

Đây là một biến thể nâng cao của tư thế rắn hổ mang, đòi hỏi sức mạnh cơ lưng và sự ổn định tốt.

Cách thực hiện:

1. Bắt đầu ở tư thế rắn hổ mang cơ bản, nâng người lên như bình thường.
2. Từ từ dồn trọng lượng về phía chân và lưng, giảm dần lực tì lên tay.
3. Tiếp tục nâng người và giảm lực tì lên tay cho đến khi bạn có thể nhấc lòng bàn tay lên khỏi sàn một chút.
4. Giữ tư thế này trong vài nhịp thở, sau đó từ từ hạ người xuống và trở về tư thế ban đầu.

Tham khảo thêm: các tư thế yoga đơn giản

Một số điều cần lưu ý khi tập tư thế rắn hổ mang yoga

Để đảm bảo an toàn và hiệu quả khi thực hiện tư thế rắn hổ mang, hãy tránh những lỗi phổ biến sau:

• Vị trí tay không chính xác: Đặt tay thẳng hàng với vai, không quá xa hoặc quá gần. Nếu tay quá xa, vai sẽ bị đẩy lên cao, gây căng thẳng không cần thiết.
• Duỗi thẳng tay quá mức: Không khóa khớp khuỷu tay khi nâng người lên. Giữ một chút cong nhẹ ở khuỷu tay hoặc tạo góc 90 độ để tránh gây áp lực lên khớp.
• Uốn cong lưng không đều: Lưng dưới thường dẻo dai hơn lưng trên, vì vậy hãy chú ý uốn cong toàn bộ lưng một cách đồng đều, tránh chỉ tập trung vào lưng dưới. Tránh ngửa cổ quá mức, hãy giữ cho cổ là phần mở rộng tự nhiên của cột sống.

Lưu ý quan trọng:

• Tránh thực hiện tư thế rắn hổ mang nếu bạn bị hội chứng ống cổ tay, chấn thương lưng, cánh tay hoặc vai, hoặc đang mang thai.
• Nếu cảm thấy căng hoặc đau ở lưng dưới, hãy giảm độ cong của lưng hoặc hạ người xuống, chống tay lên cẳng tay để giảm áp lực.

Bằng cách lưu ý những điểm này, bạn có thể thực hiện tư thế rắn hổ mang một cách an toàn và hiệu quả, tận hưởng tối đa những lợi ích mà nó mang lại cho sức khỏe của bạn.

Tư thế Rắn Hổ Mang (Bhujangasana) không chỉ là một tư thế yoga đẹp mắt mà còn là "thần dược" cho sức khỏe cột sống, giúp giảm đau lưng, cải thiện tư thế và mang lại nhiều lợi ích tuyệt vời khác. Với những hướng dẫn chi tiết và lưu ý quan trọng trong bài viết này, hy vọng bạn đã có thể tự tin thực hiện Bhujangasana một cách chính xác và an toàn.

Đừng quên kết hợp Bhujangasana với các tư thế yoga khác và lối sống lành mạnh để đạt được hiệu quả tốt nhất. Nếu bạn là người mới bắt đầu, hãy tìm đến sự hướng dẫn của giáo viên yoga có kinh nghiệm để tránh chấn thương và tối ưu hóa lợi ích của bài tập.